Trước đó, 8 tháng đầu năm 2025, Ecuador đã xuất khẩu tổng cộng 934.007 tấn tôm, tăng 14% so với cùng kỳ năm trước. Giá trị xuất khẩu đạt 4,9 tỷ USD, tăng mạnh 23% nhờ giá trị trung bình trên mỗi kg tăng cao. Mặc dù đà tăng trưởng có phần chậm lại vào tháng 8 nhưng khối lượng xuất khẩu trong tháng vẫn đạt 107.430 tấn, tăng nhẹ 3%, mang về 581 triệu USD, tăng 13% so với tháng 8/2024.
Trung Quốc tiếp tục là thị trường lớn nhất của tôm Ecuador, nhập khẩu 460.982 tấn, tăng 5% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, riêng tháng 8, xuất khẩu sang Trung Quốc giảm mạnh 15% xuống còn 48.412 tấn, cho thấy xu hướng dao động khó lường của thị trường này. Thị trường EU ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 34%, đạt 180.645 tấn sau 8 tháng. Riêng tháng 8, xuất khẩu sang EU đạt 23.281 tấn, tăng mạnh 30% so với cùng kỳ, tiếp tục khẳng định vai trò là động lực tăng trưởng chính của ngành tôm Ecuador.
Xuất khẩu sang Mỹ đạt 172.437 tấn, tăng 14% so với năm trước. Trong tháng 8, lượng xuất đạt 21.004 tấn, tăng 22%. Mức tăng ổn định cho thấy nhu cầu vững vàng từ thị trường này. Tổng lượng tôm xuất khẩu sang Nga đạt 17.471 tấn, giảm 5% so với cùng kỳ. Dù có sự phục hồi tạm thời trong tháng 6, tháng 8 chứng kiến mức giảm sâu tới 47%, chỉ còn 1.698 tấn. Xuất khẩu sang Nhật đạt 12.893 tấn, tăng 39% so với cùng kỳ năm ngoái. Sau nhiều tháng tăng mạnh, tháng 8 giữ mức ổn định với 1.603 tấn, tương đương tháng 8/2024.
Trong bối cảnh thị trường toàn cầu còn nhiều biến động, ngành tôm Ecuador vẫn thể hiện sức bật mạnh mẽ, đặc biệt nhờ sự tăng trưởng tại các thị trường châu Âu và Bắc Mỹ. Tuy nhiên, sự bất ổn tại Trung Quốc và Nga cho thấy nhu cầu đa dạng hóa thị trường và cải thiện khả năng thích ứng vẫn là yếu tố then chốt cho ngành trong thời gian tới.
Năm 2025, Ecuador có thể đạt 1,5 triệu tấn tôm xuất khẩu
Xuất khẩu tôm của Ecuador đang trên đà đạt kỷ lục 1,5 triệu tấn trong năm nay, nhờ vào hợp nhất trang trại và ứng dụng công nghệ nuôi hiện đại. Riêng tháng 5/2025, Ecuador đã xuất khẩu 150.000 tấn tôm. Dù dự kiến tốc độ tăng trưởng trong nửa cuối năm sẽ chậm lại còn khoảng 10% so với 17% của nửa đầu năm, xuất khẩu cả năm vẫn có thể đạt từ 1,4 đến 1,5 triệu tấn. Trung Quốc là thị trường lớn nhất, ước tính nhập khoảng 800.000 tấn, tiếp theo là châu Âu (hơn 300.000 tấn) và Mỹ (250.000 tấn). Châu Âu đang phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch, với các thị trường như Pháp, Tây Ban Nha, Ý và Nga dẫn đầu tăng trưởng nhập khẩu.
Một ví dụ điển hình cho sự tăng trưởng là công ty Industrial Pesquera Santa Priscila – nhà sản xuất lớn tại Ecuador – đã xuất khẩu khoảng 300.000 tấn tôm trong năm ngoái, tương đương gần một phần ba tổng sản lượng của Ấn Độ. Do Ecuador không còn diện tích ao mới để mở rộng, tăng trưởng hiện dựa vào tối ưu hóa sản xuất. Ecuador chủ yếu nuôi với mật độ thấp so với châu Á, nên còn nhiều tiềm năng nâng công suất lên 10.000–15.000 pound/ha thông qua công nghệ cho ăn tự động và sục khí cải tiến. Ngoài ra, biên lợi nhuận cũng được cải thiện khi chênh lệch giữa giá tôm nguyên đầu và giá tôm bỏ đầu đang dần thu hẹp.
Các nước châu Á học gì từ Ecuador
Theo VASEP, điểm nổi bật tại Diễn đàn thủy sản (TARS 2025) là phiên thảo luận “Hard Talk” - các lãnh đạo chuỗi cung ứng tôm thẳng thắn chỉ ra bất cập trong mô hình sản xuất phân mảnh của châu Á, với 70% sản lượng đến từ hộ nuôi nhỏ lẻ. Mô hình này tuy linh hoạt nhưng thiếu gắn kết, khiến ngành tôm dễ tổn thương trước biến động giá, dịch bệnh và thị trường. Ngược lại, Ecuador – quốc gia Nam Mỹ – nổi bật với chuỗi sản xuất tích hợp từ giống, nuôi đến chế biến, giúp tối ưu hóa hiệu suất, truy xuất nguồn gốc và tăng sức cạnh tranh toàn cầu.
Các chuyên gia nhận định châu Á không cần sao chép mô hình tích hợp hoàn toàn, nhưng cần xây dựng chuỗi liên kết phù hợp với đặc thù từng thị trường, thúc đẩy hợp tác sâu hơn giữa nông hộ và doanh nghiệp. Trong đó, thế hệ nông dân trẻ được kỳ vọng là lực lượng tiên phong trong chuyển đổi, nhờ khả năng tiếp cận khoa học, sử dụng dữ liệu và quản trị ao nuôi hiện đại. Bài học từ Ecuador không phải là sự cạnh tranh, mà là lời nhắc về tư duy hệ thống, quản lý giống, lập kế hoạch sản xuất và xây dựng thương hiệu. Đây là điều ngành tôm châu Á còn thiếu và cần cải thiện nếu muốn tiến xa.
Bối cảnh thị trường cũng đang thay đổi. Người tiêu dùng ngày càng ưu tiên sản phẩm sạch, bền vững, có thể truy xuất được nguồn gốc, hơn là chỉ quan tâm đến giá. Nếu không kịp thích nghi, ngành tôm châu Á có nguy cơ tụt lại phía sau trong cuộc đua toàn cầu.
Hành trình chinh phục thế giới của tôm Ecuador
Trong những năm gần đây, Ecuador nổi lên như một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu tôm. Từ vị thế chủ yếu cung cấp tôm nguyên liệu cho Trung Quốc, quốc gia Nam Mỹ này đã nhanh chóng mở rộng sang các thị trường giá trị cao như EU, Mỹ và Nhật Bản, đồng thời đầu tư mạnh vào công nghệ, quản lý chuỗi giá trị và phát triển sản phẩm chế biến. Mô hình tăng trưởng của Ecuador đang trở thành bài học đáng chú ý cho các doanh nghiệp tôm Việt Nam trong hành trình nâng tầm cạnh tranh toàn cầu.
Sản xuất và xuất khẩu tăng trưởng mạnh mẽ: Theo số liệu mới nhất, trong 9 tháng đầu năm 2025, Ecuador xuất khẩu khoảng 1,038 triệu tấn tôm, đạt kim ngạch hơn 5,5 tỷ USD, tăng lần lượt 14% về lượng và 23% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Trung Quốc vẫn là thị trường lớn nhất, chiếm gần một nửa tổng khối lượng xuất khẩu, song tỷ trọng này đang giảm dần khi Ecuador đẩy mạnh xuất khẩu sang EU, Mỹ và Nhật Bản – những thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn cao nhưng mang lại giá trị gia tăng lớn hơn. Đáng chú ý, giá trị tăng nhanh hơn khối lượng cho thấy Ecuador đang thành công trong việc chuyển dịch từ “khối lượng” sang “giá trị”, tập trung vào phân khúc sản phẩm chất lượng, kích cỡ lớn và có thể truy xuất nguồn gốc.
Có lợi thế cạnh tranh là chuỗi giá trị tích hợp và công nghệ hiện đại: Thành công của Ecuador đến từ sự tích hợp chuỗi giá trị chặt chẽ, bao gồm các khâu từ sản xuất giống, nuôi trồng, chế biến đến logistics. Hệ thống này giúp kiểm soát tốt chất lượng, giảm chi phí trung gian và đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch. Song song với đó, Ecuador đầu tư mạnh vào chọn lọc giống, an toàn sinh học và tự động hóa. Các trang trại quy mô lớn ứng dụng hệ thống cảm biến, quản lý dữ liệu nuôi và cho ăn tự động, giúp tối ưu năng suất, giảm rủi ro dịch bệnh và chi phí sản xuất.
Yếu tố quan trọng khác là tư duy thị trường chủ động: Khi Trung Quốc có dấu hiệu bão hòa, các doanh nghiệp Ecuador nhanh chóng mở rộng sang EU, Mỹ và Nhật Bản – nơi tôm Ecuador được đánh giá cao về độ tươi, truy xuất rõ ràng và tuân thủ quy chuẩn môi trường. Hơn nữa, quốc gia này rất biết nắm bắt được cơ hội thị trường. Các xu hướng tiêu dùng toàn cầu hiện nay đang ủng hộ chiến lược phát triển của Ecuador. Nhu cầu về thực phẩm “xanh”, có truy xuất nguồn gốc và sản xuất bền vững tăng nhanh tại các thị trường phát triển. Ecuador nắm bắt sớm xu hướng này thông qua việc triển khai các chương trình “carbon-neutral shrimp” và truy xuất bằng công nghệ blockchain, giúp nâng tầm hình ảnh thương hiệu quốc gia. Bên cạnh đó, giá tôm Ecuador duy trì ở mức cao và ổn định, phản ánh niềm tin của khách hàng quốc tế vào chất lượng và khả năng đáp ứng chuỗi cung ứng bền vững.
Tuy nhiên, dù đã đạt được nhiều kết quả ấn tượng, ngành tôm Ecuador vẫn đối mặt không ít rủi ro. Thị trường Trung Quốc – vốn tiêu thụ gần nửa sản lượng – vẫn tiềm ẩn biến động khó lường về giá và kiểm soát nhập khẩu. Chi phí đầu vào, đặc biệt là thức ăn, năng lượng và logistics, có xu hướng tăng, làm thu hẹp biên lợi nhuận của doanh nghiệp. Ngoài ra, các thị trường giá trị cao như EU và Mỹ ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về môi trường và truy xuất nguồn gốc, buộc doanh nghiệp Ecuador phải liên tục đầu tư để duy trì lợi thế cạnh tranh.
Trước bối cảnh đó, Ecuador xác định hướng đi mới là tăng chất lượng thay vì mở rộng sản lượng. Các doanh nghiệp tập trung vào sản phẩm giá trị gia tăng như tôm bóc vỏ, hấp chín hoặc chế biến sẵn, đẩy mạnh xuất khẩu trực tiếp cho hệ thống bán lẻ và chuỗi nhà hàng. Song song, ngành nuôi được tái cấu trúc theo hướng bền vững, ứng dụng công nghệ và tăng cường minh bạch, qua đó tạo ra sản phẩm có giá trị cao hơn và ổn định hơn trước biến động thị trường.
Bài học cho ngành tôm Việt Nam
Từ hành trình phát triển của Ecuador, có thể rút ra nhiều bài học quý giá cho ngành tôm Việt Nam. Sự liên kết chặt chẽ trong chuỗi giá trị là nền tảng quan trọng giúp kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Việt Nam cần đẩy mạnh mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp chế biến và nông hộ nhằm đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.
Cùng với đó, tập trung vào giá trị thay vì sản lượng, đầu tư vào công nghệ và cải thiện chất lượng tôm giống sẽ giúp nâng hiệu quả và giảm rủi ro dịch bệnh. Minh bạch và bền vững cũng là yêu cầu bắt buộc nếu muốn tiếp cận các thị trường cao cấp (thông qua các chứng nhận quốc tế và hệ thống truy xuất hiện đại). Đặc biệt, đa dạng hóa thị trường là yếu tố then chốt giúp giảm rủi ro và tận dụng tốt hơn các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết.
Ecuador đã chứng minh rằng một ngành tôm có thể phát triển mạnh mẽ và bền vững nếu biết chuyển đổi mô hình từ sản xuất thô sang kinh tế giá trị. Câu chuyện của Ecuador không chỉ là bài học về tăng trưởng, mà còn là minh chứng cho tầm quan trọng của liên kết chuỗi, công nghệ và chiến lược thị trường thông minh.
Với lợi thế về điều kiện tự nhiên và lao động, cùng với vị thế đã khẳng định được trong chuỗi cung ứng thủy sản toàn cầu, Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi và thích ứng theo cách riêng, từng bước xây dựng thương hiệu “Tôm Việt Nam” chất lượng, bền vững.
Ngọc Thúy - FICen